ارزیابی تاثیر آزادسازی حامل انرژی بنزین بر تقاضای خودروی سواری در ایران (88-1378)

چکیده : یکی از مسائل مهمی که امروزه در زمینه انرژی در ایران مطرح می شود، ایجاد تعادل بهینه بین عرضه و تقاضا، افزایش کارایی و اصلاح الگوی مصرف حامل های انرژی است. از این رو توجه مدیران اقتصادی به سمت بازبینی روند پرداخت یارانه حامل ها جلب شده است، به طوری که در برنامه پنجم توسعه، قانون هدفمند کردن یارانه ها و آزادسازی قیمت حامل های انرژی به تصویب رسیده است. در میان حامل های انرژی، بنزین با در نظر گرفتن اهمیت آن در بخش حمل و نقل، نقش اساسی در رشد و توسعه اقتصادی کشور ایفا می کند. یکی از صنایعی که در پی آزادسازی قیمت حامل انرژی بنزین در اثر اجرای هدفمندسازی یارانه ها تحت تأثیر قرار می گیرد، صنعت خودرو می باشد. در واقع بنزین به عنوان کالای مکمل خودرو نقش ویژه ای در شکل گیری رفتار مصرف کنندگان (خریداران) خودرو ایفا می کند. از این رو این مطالعه به بررسی تقاضای خودرو در جهت شناخت دقیق و صحیح از ساختار رفتاری مصرف در واکنش به آزادسازی قیمت حامل انرژی بنزین می پردازد. به منظور بررسی دقیق تر این موضوع، خودروهای سواری در قالب دو کلاس پرمصرف و کم مصرف طبقه بندی می گردند و واکنش این دو کلاس مصرفی نسبت به قیمت های آزاد و قیمت های یارانه ای بنزین مورد مقایسه قرار می گیرد. در جهت نیل به این هدف، تابع تقاضای کل خودروهای سواری، از هر دو نوع خودروهای پرمصرف و کم مصرف، ابتدا با استفاده از قیمت های یارانه ای و سپس با قیمت های بین المللی بنزین برآورد شده است. دوره ی زمانی در نظر گرفته شده در این تحقیق، سال های 88-1378 است. برآورد الگوی تقاضای خودرو برای این منظور به روش داده های پانلی و با استفاده از نرم افزارهای stata10 و eviews6 صورت گرفته است. تخمین الگوی تقاضای خودرو سواری نشان می دهد که قیمت بنزین سهم قابل توجهی در توضیح رفتار متغیر وابسته مدل دارد. یک واحد تغییر در این قیمت نسبی، منجر به افزایش و یا کاهش قابل توجهی در مقدار تقاضای خودرو سواری می شود. هنگامی که مدل با استفاده از قیمت های داخلی بنزین تخمین زده می شود، تأثیر قیمت بنزین مثبت و هنگامی که الگو با استفاده از قیمت های بین المللی تخمین زده می شود، این تأثیر منفی می-باشد. این بدان معنی است که قیمت یارانه ای بنزین نه تنها باعث کاهش تقاضای خودرو سواری نشده بلکه به دلیل واقعی نبودن این قیمت تقاضای خودرو سواری بدون توجه به نقش مکمل بودن بنزین، به دلیل وجود فشار تقاضا و نیز تقاضای بالقوه، افزایش نیز داشته است. این در صورتی است که برآورد الگو با استفاده از قیمت های بین المللی بنزین نشان می دهدکه واقعی بودن قیمت این سوخت، تقاضای خودرو را کاهش می دهد. حذف یارانه بنزین تقاضای کل خودروهای سواری را 107 و تقاضای خودروهای کم مصرف و پرمصرف را به ترتیب 109 و 108 درصد کاهش می دهد. مقایسه این نتایج حاکی از آن است که با آزادسازی قیمت بنزین، واکنش تقاضای خودروهای پرمصرف و کم مصرف تفاوت چندانی نداشته و برخلاف انتظار، کاهش تقاضای خودروهای کم مصرف، بیشتر از تقاضای خودروهای کم مصرف نبوده است. کلید واژه ها : کالای بادوام، خودرو، تقاضای خودرو، آزادسازی قیمت، یارانه، هدفمند کردن یارانه ها.